Adana-Şar Örenyeri, "Kilikya Komanası" olarak bilinmekte olup, Etilerin dini merkezlerinin ikincisi olarak kabul edilmektedir. İlk dini merkezleri ise "Pontus Komanası" olarak adlandırılmaktadır. Örenyerinde, Hitit, Roma ve Bizans dönemlerine ait birçok tarihi eser bulunmaktadır.
Adana: Tarihi dönemlerden izler
Örenyerinde günümüze ulaşabilmiş eserlerin çoğu Roma Dönemine aittir. Bu eserler arasında özellikle dikkat çeken kademeli açık hava tiyatrosu, Yukarı Mahalle'nin güneyinde, çayın sol kıyısındaki yamaçta yer almaktadır. Ancak bugün harap durumda olan tiyatroda, ayakta kalan bölüm yüksek bir duvar ile merdiven şeklinde yükselen bazı sıralardan oluşmaktadır. Bu merdivenlerin altında, destek görevi gören ve aynı zamanda vahşi hayvanların barınak olarak kullanıldığı mahzenler bulunmaktadır, ki bunların bir kısmı hala toprak altındadır.
Örenyerindeki diğer önemli eserlerden biri de Bizanslılardan kalma kilisedir. Kubbesi yıldırım düşmesi sonucu yıkılmış olan kilise, muntazam yontulmuş iri taşlarla inşa edilmiştir. "Kilise Mahallesi" olarak anılan yerdeki kilisenin ayakta kalan tek bölümü, apsis kısmına ait 5 metre yüksekliğindeki duvardır. Kiliseye ait taş bloklar üzerinde çeşitli geometrik motifler ile biri üzerinde bir haç şekli görülmektedir.
Şar'ın tarihten günümüze kalan en değerli eserlerinden biri olan "Alakapı," bulunduğu mevkii ile anılmaktadır. Büyük mermer bloklardan yapılmış olan bu 6 metre boyunda ve 3 metre genişliğindeki yüksek yapının, Ana Tanrıça Tapınağı'nın kapısı olduğuna inanılmaktadır. Tapınak tamamen yıkılmış olsa da, bu kapının yanında bulunan ve bitkisel motiflerle süslenmiş cephe ve yan duvar taşları, binanın orijinal durumu ve ölçüleri hakkında fikir sahibi olmamıza yardımcı olmaktadır.
Hierapolis adıyla bilinen Şar'da, Romalılar dönemine ait diğer bina kalıntıları, rölyefler, kitabeler, sütunlar, sütun başlıkları, arşitravlar ve kemerler gibi çeşitli mimari öğeler de gözlemlenebilmektedir.
