Kümbetler, özellikle Emir Saltuk'a ait olan en büyükleriyle dikkat çeker ve 12. yüzyılın sonlarına tarihlenmektedir. Diğer iki kümbetin ise 14. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir, ancak sahipleri hakkında net bilgilere ulaşılamamıştır.
Mimari estetik
Üç Kümbetler, mimari zarafeti ve estetiğiyle öne çıkan yapılar olup, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1956 yılında gerçekleştirilen onarımlarla koruma altına alınmıştır. Bu sayede, geçmişin izlerini günümüze taşıyan bu anıtsal yapılar gelecek nesiller için korunmuş ve yaşatılmıştır.
Bu tarihi zenginliği barındıran mekanın yanında yer alan kare şeklindeki küçük yapı, araştırmacılar arasında farklı yorumlara neden olmaktadır. Kimi uzmanlara göre, bu yapının da bir kümbet veya mescit olabileceği düşünülmektedir. Ancak, yapılan kazılar ve araştırmalar neticesinde henüz kesin bir sonuca ulaşılamamıştır.
Tarih ve kültür
Üç Kümbetler'in etrafındaki bu gizemli yapı, bölgenin tarihine ve kültürüne ışık tutabilecek önemli bir unsurdur. Gelecekte yapılacak detaylı araştırmalarla, bu küçük yapıya dair daha fazla bilgi edinilebilecek ve Anadolu'nun tarihi dokusunu anlamak için yeni ipuçları elde edilebilecektir.
Emir Saltuk Kümbeti, zarafeti ve detaylı işçiliğiyle öne çıkan önemli bir anıt mezar örneğidir. Bu etkileyici kümbet, kesme taştan inşa edilmiş olup, sekizgen gövdesi, yüksek kasnaklı ve kubbe ile konik karışımı basık bir külahla örtülmüştür. İki renkli kesme taşın kullanıldığı kümbetin üçgen alınlıklarında, yuvarlak kemerli kasnak nişlerinde ise boğa, yılan, yarasa, kartal gibi hayvan kabartmaları bulunmaktadır. Bu kabartmalar, Orta Asya Türk takvimlerinde yer alan burç figürlerini anımsatmaktadır. Özellikle nişlerden birinde yer alan boğa boynuzları arasındaki insan başı işlemesi, kümbetin sanatsal zenginliğine dikkat çekmektedir.
Emir Saltuk Kümbeti'nin sekiz cephesinde yer alan çift pencereler, mimari açıdan dikkat çekici bir simetri oluşturur. Kuzeydeki giriş kapısının saçakları ise geometrik bezeme ve çiçek-hayvan figürleriyle süslenmiştir, bu detaylar da kümbetin estetik zenginliğine katkı sağlamaktadır.
Kümbet kompleksi içerisinde yer alan ikinci kümbet, gri renkteki taş malzeme kullanımıyla öne çıkar. Kare planlı ve on iki cepheli olan bu kümbetin üst kısmında bir küçük, alt kısmında ise üç büyük penceresi bulunmaktadır. Özellikle güney cephesindeki pencerenin mihrap görünümünde olması, kümbetin dini bağlamdaki önemini vurgular.
Kümbet kompleksinin üçüncü parçası, yöresel keyek taşından inşa edilmiştir. On iki cepheli ve dört pencereli olan bu kümbetin iç kısmında özenle işlenmiş bir mihrap yer almaktadır. Ayrıca, kümbetin konik külahın kasnağındaki süslemeler, Emir Saltuk Kümbeti'ndeki benzer detayları yansıtmaktadır.
Emir Saltuk Kümbeti ve çevresindeki diğer yapılar, Anadolu'nun zengin tarihini ve mimarisini yansıtan eşsiz eserlerdir. Bu kümbet kompleksi, sadece mimari değeriyle değil, aynı zamanda sanatsal ve kültürel zenginlikleriyle de büyük bir öneme sahiptir. Gelecek kuşaklara aktarılan bu miras, tarihseverler ve sanat meraklıları için eşsiz bir keşif ve öğrenme kaynağı olmayı sürdürecektir.
