Bugün, 29 Eylül 2020.Eskişehir Tunalı Ortaokulu’nda öğretmenliğe başlamamın 55’inci yılı. Aynı zamanda, aralıklı da olsa Sakarya Gazetesi’ de düşüncelerimi yazıyla paylaşmaya başlamanın da yıl dönümü.

İnsan yaşamında azımsanamayacak bir zaman kesitinde bu kadim kentten çok şey aldım; gücüm neye yetiyorsa o kadarını da vermeye çalıştım.

Yarım yüzyılı aşan bir zaman sonra, dönüp geriye baktığımda ve gelecekle ilgili beklentileri gözden geçirdiğimde, bugün, “ruhlarımızı güçlendirme” ihtiyacımızı yazmak geldi içimden…

Sadece insanlarda değil, toplu yaşayan bütün canlılarda, birey kendisi için yaşadığı kadar, toplumu için de yaşar. Özverileriyle kolonilerini oluşturan çok sayıda kraliçe arının, koloni oluşumu tamamlandıktan sonra aralarında kıyasıyla kavgaya tutuşup, sadece birinin sağ kaldığını, diğerlerinin ölümüne yol açtığı düzeni biliyoruz. Bizim bakış açımızdan çok insafsız gibi gözüken bu kanlı kavga, binlerce yıl arı neslinin hayatta kalmasını sağlayan yol ve yöntemden biri.

Kral kelebeklerinin, Avrupa ‘nın içlerinden kalkıp binlerce kilometre soluksuz uçarak Afrika’da ulaştıkları bölgede üremelerinin ekoloji kuralları ve evrim ilkelerine göre açıklaması var.

Üremek için ırmağın akışına ters yönde yüzen balık sürüsünün özverisi, hangi insanın hayranlıkla dolu saygısını kazanmaz? Bütün bunlar nesli sürdürmek için canlıların özverisi… Siz bu süreçleri nesli sürdürmenin ağır bedelleri olarak da niteleyebilirsiniz.

Biz kimiz ve kim olmak istiyoruz?

Topluluk haline yaşayan insanlar, Anne-Marie Slaughter’in anlatımıyla, “ruhunu, kendisini kontrol ederek güçlendirir; bir ulus olarak ruhu, kanunları harfi harfine uygulamakta değil, onu kabul ettirecek daha derin bir iç disiplinle, kim olduğumuzu ve kim olmak istediğimize ilişkin bir beyan olarak görüp, onunla birlikte yaşayabildiğimizde” yaşamımız anlamlı hale gelir.

Slaughter gibi başka bir kültürün temsilcisini tanık göstererek, “ruhumuzu kontrol etmenin” önemine değinirken; toplumumuzun kültürel birikimine katkı yapanların hakkını da vermeliyiz. Bütün ömrümüz boyunca, birlikte olduğumuz insanlarla çok sık paylaştığımız bazı öğütleri , bir kez daha güne taşımayı kendimizi tekrarlama olarak değerlendirenlerimiz olacaktır, ama güncelliklerini korudukları için anımsattığımızı da düşünebilirsiniz ; tercihi sizin.

Önce Mevlana’dan başlayalım. “ İki yol var her insanın önünde/ Kolayını arar gelenekte dininde/İçine yolculuk yaparsa eğer/ Farklı yollar bulacaktır derinde” diyor. Bu sözün kaynağı, Timur Kuran’ın kitabı. Mevlana bir başka çağrısında da, “ Ey yüce kitabın örneği insan/ Sende yansır bu alemi yaratan/ Her şey sensin yer gök senin içinde/ Sen kendinde ara her ne ararsan” diye haykırıyor. İnancın iz bırakan insanlarından biri olan Mevlana’ nın kendi içimize dönmeyi, kendimizi kontrol ederek ruhumuzu güçlendirmemizi öğütlemesini, özellikle yaşamının odağına inanç sistemini koyanlarımızın özenle, önemle ve öncelikle düşünmesi gerekmez mi? İlkeyi ne kadar içselleştirdiklerini kendine sorabilen bütün insanlar, erdemin neresinde durduklarının da daha net anlayabilir.

Osmanlı’nın bir Balkan İmparatorluğu olmasının “yumuşak gücü” olan Hacı Bektaş Veli düşüncesi de benzer çağrıyı yapıyor: “Hararet nar’dadır sac’da değildir/ Maharet baş’tadır tac’da değildir/ Her ne arar isen kendinde ara/ Küdüs’te Mekke’de Hac’da değildir”.

Koca Yunus, Orta Anadolu’nun çileli bozkırların örsünde dövülen ,sağlamlaşan ruhunu güçlü sesiyle iletiyor : “ İlim ilim bilmektir/ İlim kendin bilmektir/ Sen kendini bilmezsen/ Bu nice okumaktır?”…Sonra da “Sözü pişirerek diyenin yüzünü ağ ede bir söz” diyerek kendini bilmenin söze yansıtılmasını gerçek insan olmak isteyenlerden talep ediyor.

İnsanın evrene attığı imza

Kendimizi kontrol ederek ruhumuzu güçlendirme öğüdü, Mevlana, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre ve Slaughte’leye de sınırlı değil. Ünlü tiyatro insanımız Yıldız Kenter, “İnsan, herhangi bir şeyi başarabilmek için önce kendisiyle başa çıkmalı” diyor MESS toplantısında açış konuşması yaparken.

Afyonkarahisar’dan yetişen, bozkırın çilesinin çocuğu olan Ahmet İnam, “Anlam verme, insanın evrene attığı imzadır” dedikten sonra; insanın bedeni, aklı, duyguları ve çevresi gibi dört bileşenin etkisine dikkatlerimizi çekmekte, “ İnsanı insan kılan, yaşama katkıda bulunmaktır anlam vermek. Anlam vererek insan, başına gelenlere, karşılaştıkları güçlüklere karşı, kendi bütünlüğünde bir güç oluşturur. Buna ‘anlam gücü’ diyebiliriz,” diye ekliyor.

Yabancılara hayranlığımızdan değil, yaşama katkısını ve barış için çabasını bildiğimiz Amos Oz’un çok yinelediğimiz saptamasına dönelim: “ Hayatta eli boş dönülmeyen tek yolculuk, insanın içine yaptığı yolculuktur.”

Hep birlikte, dingin bir zihinle düşünelim : Kendimizi kontrol ederek ruhumuzu güçlendiriyor muyuz? Net bilgi sahibi olmadan, akıl süzgecinden geçirmeden başkalarının peşine takılıyor muyuz? Gerçek gücü, birey olarak içimize yolculuk yaparak, toplum olarak içte ayrıştırıcı olmaktan uzaklaşıp kapsayıcı olmaya özen göstererek yaratacağımızı ne kadar düşünüyor; gereklerini ne kadar yerine getiriyoruz?