Nevzat Deringöl Eskişehir Tunalı Ortaokulu’na atandığında benim öğretmenlikte ikinci yılımdı. Arkadaşlığımızı pekiştiren, dünya görüşlerimizin örtüşmesinin ötesinde, özellikle de dil kullanımı, edebiyat anlayışı, yaşam disiplini, kişisel iç tutarlılık konularında da farklı düşünceleri bir ortak anlayışta sentezlememizdi. İkimizin hep aynı düşüncede olmasının doğal olmayacağını, bizi tornadan çıkmış türdeş eşyaya dönüştüreceğini paylaşırdık.

Nevzat’ın İstanbul Çapa Eğitim Enstitüsü’nü bitirmesi, Behçet Necatigil gibi bir ustadan öğrenim görmesinin birikimi kadar, kendi zekasının sentezleme gücü vardı. Özgür ve bütünsel düşünce üretirdi; başkalarının üretmesine de saygı duyardı.

Köy Enstitüleri gibi, iki yıllık Eğitim Enstitüleri de bu ülkeye çok değerli öğretmenler, edebiyat emekçileri, düşünce insanları, sanatçılar yetiştirdi. Yapılan iyi işler, tarihsel sürecin kesintisizliğini araştıranların ilgi menziline mutlaka girer. Dönemsel etkilerle gözardı edilmiş değerler zamanla gündemin ön sıralarına tırmanır. Verimli insanlarımızın çabalarıyla Köy Enstitülerini gündemdeki canlılığını ve diriliğini koruyor. Eğitim Enstitülerinin de nitelikli insan yetiştirmedeki işlevlerini araştıran çalışmalarla yakın gelecekte tartışma gündeminde hak ettiği yeri bulacaktır umudunu koruyorum.

Öğretmen yetiştiren üniversite bölümlerinin, Köy Enstitüleri ve Eğitim Enstitüleri konusunda kaç doktora çalışması yaptırdığını merak ediyorum. Sözünü ettiğim iki kurumla ilgili akademik çalışmalar, özellikle yarıiletken ve mikroelektronik teknolojilerindeki gelişmelerin yaratmakta olduğu yeni normal koşullarındaki eğitim-öğretim sistemimizin temel dayanaklarını belirlememize ciddi katkılar yapacaktır diye değerlendiriyorum. O nedenle, üniversitelerimizin Köy Enstitüleri ve Eğitim Enstitüleri’nin özelliklerini netleştiren doktora çalışmalarını önemsemeleri gerektiğini, bunun doğal görevleri olduğunu düşünüyorum.

Nevzat Deringöl’le roman sanatı üzerine yaptığımız tartışmalardaki düşüncelere, ileriki zamanlarda Nobel Ödüllü romancıların değerlendirmelerinde rastlayınca ,entelektüel haz aldım. Demek ki, üzerinde çalışırsak, bizler de düşünce üretir; fikir zenginleştirir ve entelektüel katkı yapabilirdik. Bir başka anlatımla kasaba kültürünün batağına saplanmaz, daha evrensel sentezlere ulaşabilirdik.

Kemal Tahir’in “Devlet Ana” romanını eş zamanlı okumuştuk. Kitabın her yerini çizmiştim; sayısız notlar almıştım. Söğüt ve İnönü’de romanın mekanlarını incelemiştim.

Reşadiye’de Öğretmenler Lokali’nde Cevat Sıvacı’nın da bulunduğu masada uzun uzadıya “Devlet Ana” üstüne tartıştık. O dönemdeki ana akım düşüncelere uymayan yönlerinin bulunduğunu not ettik, ama yazarı ideolojik bakışla mahkum etmedik. Aynı tartışmada Türkiye İşçi Partisi lideri Mehmet Ali Aybar’ın tezlerini savunduğumda, Nevzat şiddetle karşı koydu. Daha çok Behice Boran ve Sadun Aran çizgisini savunuyordu. Edebiyat tartışmalarında ideolojik bakışını esnettiği halde, siyaset söz konusu olduğunda keskinleşiyordu. Nevzat Deringöl’le tartışmalarımızda ulaştığım bir genellemenin bugün de geçerli olduğunu düşünüyorum: Edebiyatla, sanatla ilgilenen bir insan, ideolojik kalıpları daha kolay aşabilir. Tam da bu nedenledir ki, Çetin Altan’ın, “Humeyni kontrbas çalsaydı İran böyle olmazdı” çok doğru bir genellemeydi.

Nevzat “romancının yazma özgürlüğü” üzerinde özellikle dururdu:“ Romancının büyük avantajı, düşüncelerini ve fikirlerini gazete yazısına göre, daha ayrıntılı paylaşabilmesi; kendi hayal gücünün sınırları içinde yazabilmesidir. Bu özgürlük hikayede biraz daha sınırlıdır. Deneme ve diğer edebi türlerde ise sınırlar daha da daralır. Gazete yazısında ise bir köşeye sıkışmışlığın yarattığı verimsizlik tuzaklarına açıktır,” derdi.

Bir romancının yazama zenginliği, ilgisini çeken, işlemeyi uygun bulduğu her konuyu, kimseden emir almadan, kimseye emir vermeden paylaşabilmesidir. Romancının özgürlüğünün yazarlık alanını genişlettiği düşüncesini paylaşırdık .Romancının bireysel özgürlüğü ile kültürel önyargıları arasındaki etkileşimin roman yazma verimini artırabileceği gibi kısıtlayabileceğini de sorgulardık. Özellikle siyasi sistemlerin ve egemen güçlerin roman sanatı üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkilerinin neler olabileceğini kanıtlara dayanarak birbirimizi ikna etmeye uğraşır

Haftaya : “ Köy kökenli romancıların kahramanları”