İlk olarak Roma İmparatoru I. Konstantin döneminde Hristiyanlığın resmi dini olarak kabul edilmesiyle başlanan inşaat, 360 yılında tamamlanmış ve "Büyük Kilise" olarak adlandırılmıştır. Ancak 404 yılında çıkan bir isyanın ardından çıkan yangın sonucunda bu yapı büyük zarar görmüş ve günümüze ulaşan bir iz bulunmamaktadır.
İkinci Ayasofya, İmparator II. Theodosius tarafından birinci yapının yerine 415 yılında inşa edilmiştir. Ancak 532 yılında İmparator Jüstinyen'e karşı çıkan isyancılar tarafından tahrip edilmiştir.
Üçüncü ve günümüzdeki Ayasofya, Bizans İmparatoru I. Jüstinyen tarafından 532-537 yıllarında inşa ettirilmiştir. Tarihi boyunca isyanlar, savaşlar ve doğal afetler nedeniyle birkaç kez tahrip olmuştur. Özellikle 1204 yılında gerçekleşen 4. Haçlı Seferi sırasında şehir istila edilmiş ve Ayasofya dahil birçok yapı yağmalanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Fatih Sultan Mehmed Han'ın İstanbul'u fethetmesiyle Ayasofya camiye dönüştürülmüş ve uzun yıllar cami olarak hizmet vermiştir. Cami, zamanla çeşitli bakım ve onarımlarla ayakta tutulmuş, özellikle ünlü mimar Mimar Sinan'ın eklemeleri ile güçlendirilmiştir.
Ancak, 1930'lu yıllarda başlayan restorasyon çalışmaları sonucunda Ayasofya müzeye dönüştürülmüştür. Ancak, 2020 yılında alınan bir kararla Ayasofya yeniden ibadete açılmıştır. Bu süreç boyunca Ayasofya, tarih boyunca geçirdiği değişimlerle İstanbul'un sembol yapılarından biri olmaya devam etmektedir.
Ayasofya Camii kelime anlamı
Aya Sofya adındaki "Aya" sözcüğü "kutsal" anlamına gelirken, "Sofya" sözcüğü Grekçe'deki "bilgelik" anlamındaki sophos sözcüğünden türetilmiştir. Dolayısıyla "Aya Sofya" adı, Nasıralı İsa'ya atfen "Kutsal Bilgelik" ya da "İlahî Bilgelik" anlamına gelmektedir.
