Kökeni MÖ 8. yüzyıla kadar uzanan bu kale, Urartu Krallığı tarafından inşa edilmiştir. Ancak tarih boyunca çeşitli dönemlerde Pers, Part, Roma, Sasani, Bizans ve Abbasiler gibi büyük imparatorluklar arasında sık sık el değiştirmiştir.
Stratejik önemi
MÖ 6. yüzyıldan itibaren Persler'in hakimiyeti altına giren Harput Kalesi, tarih boyunca büyük stratejik öneme sahipti. MÖ 1. yüzyıl ile MS 11. yüzyıl arasında Part, Roma, Sasani, Bizans ve Abbasiler arasında geçen mücadelelere tanıklık etmiştir. Özellikle 11. yüzyılın sonlarına kadar Bizans hükümeti altında kalmıştır.
Harput Kalesi, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. Ziata Castellum ve Kharpete olarak bilinen kale, Arapça'da Hısn-ı Ziyad adıyla da anılmıştır. 1085 yılında Çubukoğulları, 1112 yılında Artukoğulları ve 1234 yılında Selçuklular tarafından ele geçirilmiştir. Bu dönemlerde, kale Çubuk Bey, Artuklu Beyi Belek Gazi ve Selçuklu Beyi Alaeddin Keykubad'ın hükümet merkezi olmuştur.
Harput Kalesi, 1366 yılında Dulkadiroğulları ve Akkoyunlu devletleri arasında sık sık el değiştirmiştir. 1465 yılında ise Akkoyunlu Hükümdarı Hasan Bahadır Han (Uzun Hasan) tarafından ele geçirilerek Akkoyunlu idaresine alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altına ise 1515 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde girmiştir.
Kale, tarihi boyunca çeşitli efsanelere de ev sahipliği yapmıştır. Bir rivayete göre, kalenin yapımı sırasında yaşanan su kıtlığı nedeniyle, süt kullanılarak harç hazırlandığı ve bu nedenle kaleye "Süt Kalesi" denildiği söylenmektedir.
Kale bölümleri
Harput Kalesi, iç kale ve dış surlar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Artuklu Dönemi'nde yapılan onarımlar, kalenin özgün yapısının günümüze kadar korunmasına katkı sağlamıştır. Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve Osmanlı Dönemi'nde de kale çeşitli onarımlar görmüştür. Ancak, maalesef kaleye ait dış surlar tamamen yıkılmış durumdadır.
Yalçın kayalar üzerine inşa edilen Harput Kalesi, kuşatılması oldukça zor olan bir yapıdır. Kale içerisinde hastane, tahıl ambarı, darphane, su sarnıcı, cephanelik, cami ve birçok sivil yapının bulunduğu geniş bir mahalle barındırmaktadır. Harput Kalesi, tarihi zenginliği ve mimari özellikleriyle ziyaretçilere benzersiz bir deneyim sunmaktadır.
