Kalenin yapım tarihine dair elimizde herhangi bir kitabe bulunmasa da, görkemli yapının kökeninin Roma öncesine kadar uzandığı ve surlarının büyük bir kısmının Mengücekler döneminde restore edildiği bilinmektedir. Özellikle Mengücekli hükümdarlarından Fahrettin Behramşah'ın 1184 yılında kaleye önemli eklemeler yaptırdığı kaydedilmektedir.
Günümüzdeki giriş ve surlar, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine aittir. Kale kapısında yer alan kitabe ve çift başlı kartal kabartması ne yazık ki 1896 yılında yok edilmiştir. Osmanlı döneminde birkaç kez onarılan kale, özellikle 1915 Ermeni ayaklanması sırasında büyük zarar görmüştür.
Birçok medeniyet
Bu tarihi kale, zaman içinde birçok medeniyetin etkisi altında kalmış ve birçok değişikliğe uğramıştır. Roma öncesine uzanan köklü tarihi, Mengücekler dönemindeki restore çalışmaları ve Osmanlı dönemindeki onarımlar, kaleye olan stratejik önemini vurgular. Ancak, ne yazık ki, zaman içindeki çeşitli olaylar nedeniyle kale kapısındaki tarihi kitabe ve çift başlı kartal kabartması gibi önemli detaylar kaybolmuştur.
Bugün, Şebinkarahisar Kalesi, tarih kokan duvarları ve benzersiz mimarisiyle bölgenin önemli bir simgesidir. Ziyaretçilere tarihi bir yolculuk sunan kale, geçmişin izlerini günümüze taşımaktadır.
Kale bölümleri
Arazinin topografik yapısına uygun olarak şekillenen Şebinkarahisar Kalesi, dış ve iç kale olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Şehirden basamaklı bir yol ile ulaşılan kalenin giriş kapısı, sivri kemer açıklıklıdır ve girişin her iki yanında yarım daire planlı kuleler bulunmaktadır. Bu Selçuklu Kapısı olarak da bilinen giriş kapısının 15-20 metre kuzeydoğusunda ise daha sonradan kapatıldığı anlaşılan, Bizans Dönemi'ne ait bir başka kapı daha yer almaktadır.
Dış kale olarak adlandırılan surların kuzeybatısında konumlanan oval planlı büyük burç, tarihî kaynaklarda Kızlar Kalesi olarak geçmektedir. Kale içerisinde ise çeşitli büyüklüklerde birçok kaya oyma sarnıç bulunmaktadır. Bu sarnıçlardan en önemlisi olan "Kırk Badal," adını taşıyan su tüneli, kalenin su ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılmaktadır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde, kale içinde yetmiş kadar ev, çok sayıda sarnıç ve buğday ambarları ile Küçük Fatih Camisi'nden bahsedilmektedir. 1915 Ermeni isyanına kadar, bu yapıların çoğunun ayakta olduğu belirtilmektedir. Şebinkarahisar Kalesi, tarih boyunca stratejik bir konumda olması sebebiyle çeşitli dönemlerde yapılan eklemelerle zenginleşmiş ve bölgenin kültürel mirasına önemli katkılarda bulunmuştur.
