Hakkâri, Türkiye'nin güneydoğusunda, hem doğal güzellikleriyle dikkat çeken hem de tarihsel öneme sahip bir bölgeyi kapsar. İzole bir coğrafyada yer almasına rağmen, tarihsel süreç içinde birçok farklı topluluk ve devlete ev sahipliği yapmış olan bu bölge, tarih boyunca birçok sırrı ve hikayeyi de beraberinde getiriyor.
Güneydoğu Toroslar'la Zagros dağlarının kucaklaştığı yerde bulunan Hakkâri, coğrafi zorluklarına rağmen tarih boyunca pek çok medeniyetin ilgisini çekmiştir. Ancak bu ilgi, genellikle bölgenin izole yapısından dolayı yüzeyde kalmış ve bölge halkı, bağımsız bir yaşam sürdürmeyi başarmıştır. Bu bağımsızlık, bölgenin sosyopolitik yapısını da şekillendiren bir faktör olmuş; aşiretlerin oluşumu ve güçlenmesi bu coğrafi özelliklere bağlı olarak gerçekleşmiştir.
Hakkâri'nin tarihi verilere dair sınırlı bilgilere sahip olmamız, bölgede yapılan arkeolojik çalışmaların yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Ancak X. yy'dan itibaren bölge, İslam dünyasında daha belirgin bir şekilde yer bulmaya başlamıştır. Bu dönemde Hakkâri'nin siyasi hareketliliği, bölgedeki beylerin etkinliği ile artmıştır.
Hakkâri'nin tarihi boyunca aldığı isimler de ilginçtir. Vakıdi'nin eserlerinde "Hakkâri" adıyla geçen bölgenin merkezi olan Culemerg (Çölemerik) ise Bar Hebraeus'un eserlerinde yer bulur. Bu isimler, Hakkâri'nin zengin tarihsel mirasını göstermesi açısından önemlidir.
Hakkâri bölgesi, coğrafi sınırlarını, tarihsel süreçlerini ve bu süreçte yer alan aktörlerini göz önüne aldığımızda, Türkiye'nin en esrarengiz ve ilgi çekici bölgelerinden biri olarak karşımıza çıkar. Özellikle Osmanlı ve Safevi dönemlerinde bölgeye olan ilginin artması, bölgenin siyasi ve stratejik önemini ortaya koymaktadır. Ayrıca 19. yy'da bölgede bulunan batılı misyonerlerin oluşturduğu zengin arşivler, Hakkâri'nin tarihine dair önemli bilgiler sunmaktadır.
Hakkari’nin eski adı neydi?
Birçok yer adının kökeninde, o bölgede yaşamış olan kavimlerin ya da kabilelerin izlerini bulmak mümkündür. Hakkari de bu yer adlarından biridir.
Hakkari ismi, coğrafi olarak Van Gölü'nün güneyinde konumlanan ve bir bölümü İran sınırlarına kadar uzanan geniş bir alana yerleşmiş olan Hakkar kabilesinden türemiştir. Bu kabile, bölgenin eski sakinleri arasında önemli bir yere sahipti ve bu nedenle bölgenin adı, bu kabilenin ismiyle anılmıştır.
Arap dili, coğrafyası ve tarihlerinde bölgenin adı “Hakkariye” olarak kaydedilmiştir. "Hakkariye", "Hakkarlar’ın Şehri" anlamına gelmekte olup, bu isimlendirme bölgenin tarih boyunca Hakkar kabilesinin merkezi olmasından kaynaklanmıştır.
