Düşündüm ki yarın yılbaşı. Her yeni yıl yeni bir umut. Yeni yılda herkesin sağlıklı, huzurlu ve mutlu olmasını dilerim.
Yeni bir yıla başlarken, “Neden uzun yazıyorsun?” diyenlere gerekçemi paylaşmak isterim: Paavo Jarvı gibi Grammy ödüllü orkestara şefinin anlatımıyla “ Dikkat sürelerinin kısaldığı ve popüler kültürün kolay sindirilebilir içeriği tercih ettiği modern dünyamızda” giderek artan “karmaşayı kavrayışa dönüştürme sorununu” aşmanın bildiğim yollardan biri “yazıyla kendini anlatmak”. Yazı yazarken de, geleneğin, sürekli tekrarlama olmadığını, gerçek ve üretken geleneğin sorgulama yapmayı gerektirdiğini düşünüyorum. Uzunluk ve kısalık ölçüsüne takılmadan, bildiğimi anlatabilmeye odaklanıyorum.
***
Yılın sonunda kısa bir hikaye ve uzun bir yazıyla karşınızdayım.
Eskişehir OSB’deki Kağıt-Karton Taşıma Ambalajı tesislerini Şişecam kurmuştu; sonradan başkalarına devretti. Sahibi farklı olsa da birçok insana iş yaratan kağıt-karton taşıma ambalajı üreten tesisin arka planında yaşananların 40 yıl öncesinde bir kurumun yatırım yapma ciddiyetini yansıtan bir hikayeyi paylaşalım.
Avrupa’nın 5 ayrı ülkesinde kağıt-karton tüketici ve taşıma ambalajı ve ambalaj üretme makinelerini inceleme gezimiz başlamıştı. Nedenini anımsamıyorum, ama Atina, Amsterdam ve Oslo’ya uçtuk. Koca bir günü uçaklarda geçirdik.
Oslo’da Şişecam’ın temsilcisi karşıladı. Biraz uzakta bir fiyort kıyısında geç vakitlere kadar yemekte oturduk. Gün yeni dönmüştü, güneş ufkun arkasına saklanmıyordu; sanki büyük bir güç bulanık kızıl akşamın bitmesini istemiyordu.
Saat 02:00 sularında uyudum. Sabah otelde kahvaltımızı yaptıktan sonra Oslo’nun içinde bir tur atıp, zengin gemicilerin evlerin arasından geçerek doğuya doğru yola koyulduk.
Gelişmişlik göstergeleri
Alışık olmadığımız gri bir hava, ormanlarla kaplı toprakları, bakımlı yolları aşarak Sarpsborg Papp A.Ş’nin kağıt-karton ambalaj üretim tesislerine ulaşıyoruz. Bizi, tüketici ve taşıma ambalajı üretimi yöneticisi Bjorn Inversen , kağıt-karton taşıma ambalajı sipariş yöneticisi Viggo Wolleberget ve ambalaj mühendisi Pöl Jahren karşılıyor.
Ülkemizde gördüğümüz kağıt-karton ambalaj üretim tesislerine göre çok büyük bir alana yayılmış olan tesisde üretim hatların düzgünlüğü; bilgi veren yetkilerin en küçük bir kuşkunun gölgesini düşürmedikleri hızlı ve etkili anlatımlarından etkileniyorum.
Inversen tesisin 1914 yılında kurulduğunu söyledi. En azından iki kuşak insanın çalıştığı 71 yılı geride bırakmış üretim deneyim ve birikimiyle tanıştığımızı düşündüm. Sarpsborg Papp A.Ş’nin üçü Norveç’te biri de Danimarka’da olmak üzere dört üretim tesisi varmış.
Norveç’in dört milyon nüfusu olduğunu dünya kağıt-karton üretiminde ikinci sırada yer alan ülke olduğu notunu düşüyorum. Viggo Wolleberget , Norveç kağıt-karton ambalaj tüketiminin yüzde 70’ini karşıladıklarını anlatıyor.
Sarpsborg Papp A.Ş tesisinin mekanda yerleşim biçimi, makine-donanım yerleşim düzeni, iş akış hızı, malzeme, depolama sistemi hakkında bitmez tükenmez sorular yöneltiyorum. Büyük bir incelikle yanıtlıyorlar. Makine-donanımda daha önce Batı Almanya ‘dan yapılan alımlar ağırlıklıymış, sonra Doğu Alman ve Japonya’nın öne çıkmış.
Norveç’ deki bu üretim tesisi yöneticilerinin daha önce Endonezya ile know-how anlaşmaları yaptıklarını öğreniyoruz. Hiçbir gizlilik kaygısının gölgesini düşürmeden bildiklerini paylaşıyorlar. En azından vücut dillerini ben öyle yorumluyorum.
Bir ölçüyü üzerine basa basa yineliyorlar: “Çalışan kişi başına kendi alanında dünyanın en yüksek cirosunu yapıyoruz!”
Almanya’daki tesisler
Thım KG Verpackungswerke o dönemde Batı Almanya’da kağıt-kartın ambalaj üreten firmalardan biri. Klaus Timm ve Hartmut Timm iki kardeş üretim tesisinin sahipleri. İşyeri sahiplerinin
Verdikleri bilgiye göre kendi sektöründe Batı Almanya’nın yedinci büyük kuruluşu. Kuruluşun merkezi Hanover’de Northeim’de. Dortmund ve Frankfurt’da da ambalaj üreten tesisleri var.
Kağıt-karton ambalaj üretiminde kullanılan girdileri nerelerden ve nasıl sağladıklarını soruyoruz: İşyeri 1959’dan bu yana üretim yapıyor; girdilerini Batı Almanya, İskandınav Ülkeleri, ABD ve Kanada gibi değişik kaynaklardan sağlıyor. Oturmuş bir tedarik zincirine sahip olmanın rekabette kendilerine avantaj sağladığını düşünüyorlar.
Baskısız ve baskılı oluklu mukavva üretiminde söz sahibi olan kuruluşun benzerini Türkiye’de o günün koşullarında kurmanın çok zor olduğunu not ediyorum.
Üretim makine-donanımının yerleşim düzeni, iş akışı ve sürecin uçtan uca birbirini besleyen ve hızı artıran planlama biçimini anlamaya çalışıyorum. Konveyor ve raylı iç lojistik akışının hızı hemen göze çarpıyor.
Makine-donanımlarının markalarına odaklanıyoruz. Çok büyük bir işletme olduğu için değişik kaynaklardan gelmiş, değişik markalı makineler var.İşyeri mühendis ve teknisyenlerinin geliştirdiği 8 renkli bir flexo baskı yapan makineyi inceliyoruz.
Başka işyerlerine know-how transferinde deneyimli olduklarını söylüyor yetkililer.
Almanya’dan sonra İtalya’ya Milano’nun kuzeyinde, çikolata sektörü gibi kaliteli kağıt-karton ambalaj üreten Cartotecnica Chierese S.P.P.’yı inceliyoruz: Biri eski, diğeri yeni iki tesise sahip. Eski tesiste yerleşim karmaşık ve iş akışı yavaş. Yeni tesiste ise iş akışını hazlandıran bütün destek donanımlar var.
Roland baskı, Bobst kesme-koparma, Vega marka katlama makineleri ağırlıklı.
Tesis ileri kalitede kağıt-karton ambalaj üretiyor: Özel gofraj malzemesi, alümünyüm folyo baskı konusunda Avrupa’nın önde gelen bir kuruluşu. Kalite-odaklı iş yapıyorlar; maliyetler ise ikinci derecede önem verilen konu.
İncelediğimiz tesislerden bir başkası Rossi Box. İtlaya’da 100’ü aşkın benzer kuruluştan biri.
Şişecam’ın kağıt-karton ihtiyacını doğru saptamak, ona uygun üretim tesisinin makine-donanımını bir araya getirmek için gözlemlerimizi derinleştiriyoruz. İncelememizin bir diğer bölümünü makine-donanımı seçimi oluşturuyor.
Jagenberg Ü.G, Tunkers Macchinebau GmbH, Vega S.P.A, Bobst SA makine üretim tesislerinde yapılan incelemedeki edinilen ayrıntı bilgisi bir tablo halinde rapora eklenerek karar vermenin kolaylaştırılmasına katkı yapılmak isteniyor.
Ön-araştırma bilinci
Gezi sonunda bütün yetkililere kapsamlı bir raporla sunuluyor: Ambalaj ve Ambalaj Makineleri Üretim Tesislerine İlişkin Gezi Rapaoru.
Norveç, İsveç, Danimarka, Almanya, İsviçre ve İtalya’da yapılan kapsamlı incelemede kağıt-karton ambalaj üretimi, ambalaj makineleri üretimi, cam üretimine ilişkin bilgiler yer alıyor.
Yatırım yaparken ne üreteceğimiz, nasıl üreteceğimiz ve üretimi nasıl sürdüreceğimiz konusuna ilişkin “ön-araştırmalar” hayati önemi olan konulardır.
Çalıştığımız kurum Şişecam’a 40 yıl önce sunduğumuz rapor ve kendi özel günlük notlarımız “başlangıç noktasına hassas bağlılık” konusundaki kurumsal özenin de göstergesi.
Şişecam gibi kurumsal bir yapının herhangi bir yatırımı yapmadan önce “ön-araştırma” konusunda gösterdiği özenin önemi, değeri ve anlamı üzerinde daha çok şey söylebiiriz.
Küçük, orta ya da büyük herhangi bir alana sermaye bağlayacağımız zaman ön-araştırma yapmanın önemini anımsatmak için bunları anımsattım. Dileyen Şişecam’dan o günlerde kağıt-karton ambalaj üretimiyle ilgili raporlara erişebilir; yapılan yatırımların yanlışı, eksiği ve doğru konusunda ayrıntılı değerlendirmeler yapılabilir. İşimizi ciddiye almak önemli bir sorumluluk göstergedir.
