Yazının başlığındaki ismi, özellikle genç kuşaklar arasında tanıyanların olacağını sanmıyorum. Ki o isim, eşi Meliha öğretmen ile birlikte Eskişehir Milli Eğitimi’ne 40 yıla yakın süre hizmet etmiş eğitimcidir.
Her ikisi için de bir ortak noktayı daha vurgulamak gerekirse, düşülecek not şudur;
-Çifteler Köy Enstitüsü’nün ilk mezunlarından idealist köy öğretmenleri. 
Binlerce öğrenciye ilköğretim yıllarında emek veren Yusuf ve Meliha Kartal öğretmenlerim, üç de evlat yetiştirmişler ki hepsi de kendi alanlarında başarılı;
-Makine Mühendisi  Mehmet Yavuz, gazeteci-yazar TRT Haber Dairesi Müdürlerinden Coşkun ve yine TRT emekçilerinden Işık Kartal kardeşler. 
Elbet, mesleğe Eskişehir’de başlayıp, TRT’de üst kademelerinde sürdüren Coşkun Kartal, doğal olarak bizim çevrede bilinen, tanınanlardandır. 

Kitapta neler yok ki! 

Eskişehir’in gelmişine, geçmişine “meraklı” olanlar için çok şey var!.. Nasıl oluşmuş peki? 
-Rıdvan Aras ve Çağhan Sarı’nın büyük emekleriyle…
Rıdvan Aras Eskişehirli hemşerilerinden bir genç yazın adamı ve tarih araştırmacısı. Kitabın kapağında yer alan ifadenden de anlaşılacağı üzere anlaşılacağı üzere;
-Eskişehir Yerel Tarih Araştırmaları (3) 
Böyle bir çaba içinde Aras ve Sarı.  Yine kapaktaki “Bölüm Yazarları” kısmından da anlaşılacağı gibi; 
-Yazı katkısı sunanların çok büyük bölümü Eskişehirli!..
Tümü de yazılarında, ellerinden geldiğince ve yerleri oranında Eskişehir’den, bu ilde doğan isimlerin emeklerinden ve anılarından söz etmişler. 
*** 
İlk bölümde “Ailenin gözünden Yusuf Kartal” ön notu yer alıyor. Bölüm yazarları Coşkun Kartal, rahmetli eşi, bizim de meslektaşımız Fendiye Kartal ve sevgili Işık’ın kızı Zeynep Özer Levi.
Sevgili Coşkun dört kuşak öteye giderek atalarını, onlardan derlenen anılarını o denli güzel anlatıyor ki, okumaya değer. Rahmetli eşi Fendiye Kartal’ın da ölümünden önce kaleme aldığı bir yazıda Kayınvalidesi Meliha Teyzemi anması da aynı lezzette:
-Başucunda hep kitap, kitaplar!..
Torunu Zeynep Özer Levi de onların anılarına güzel bir araştırma ile katılmış;
-Bir Cumhuriyet Rüyası, Köy Enstitüleri..

Ethem Nejat-Tonguç Bağlamında… 

Benim mütevazı katkım (ki diğerleri yanında zayıf kalmış!) dışında, kapakta isimlerini okuyacağınız pek çok yazar-araştırmacı konuları özelinde çok şeyler anlatmışlar Eskişehir’le ilgili. İlimizin eski-yeni kent belleğine ilgi duyanlar için okunması gereken bir kitap derim.
Onlardan biri de, editörlerden Rıdvan Aras. O da yukardaki ara başlığa “Eskişehir ve Kırım” ekleyip harika bir araştırmaya imza atmış. Benim daha ziyade ilgimi, düşün hayatına Turancılık ideolojisi ile başlayan Ethem Nejat’ın Almanya’daki eğitimi sırasında Sosyalist öğretiye ilgi duyan Ethem Nejat çekti.   
Ethem Nejat’ı kişisel ilgi ve araştırmalarım nedeniyle biliyordum. Elbet bu bağlamda Eskişehir’de Milli Eğitim Müdürlüğü yaptığını da. Ne var ki,  şu anda Cumhuriyet Tarihi Müzesi ve öncesinde de Kız Ortaokulu ve Eskişehir Lisesi olarak hizmet veren yapının;
-Ethem Nejat’ın müdürlüğü zamanında yaptırdığı bende eksik kalmış!..

Aynı zamanda Eskişehir merkez ve ilçelerinde eğitim kurumları yaptırdığı da. Örneğin Sivrihisar’da Kızıl Elma Numune ve Beylikahır karyesi inas mekteplerini yeniden tesis etmesi gibi… 
*** 
Konusu epey uzun ve ilgi çekici.  Sözün kısası, satır-satır okunması ve  o yıllardaki (1914-16) Nejat’ın eğitimci anlayışını yorumlamak için gerekli bir okuma… 
Kitaba emeği geçenlere çokça teşekkürlerimle… 
-----------------  

Yukarıdaki fotoğraf, bu günkü Cumhuriyet Tarihi Müzesi. 1916’da “Turan Numune Mektebi” olarak zamanın Eskişehir Milli Müdürü Ethem Nejat tarafından yaptırılmış. Ne mutlu bizlere ki halen sapa sağlam ayaktı..