Tarım ve hayvancılıkta  hedeflere ulaşılamamasının bir başka etkeni  indirgemeci yaklaşımdır. Bütünsel bir değerlendirme yapmak için düzinelerle soruyu yanıtlamak gerekir. Sözün özü, çiftçi dostu olmak emek ister. Bir dizi sorunun yanıtını vermeden de  değere dönüşmez…Birlikte  sorular üretelim ve yanıtlarını verelim:
•    İşlenebilir arazi ne kadardır? 
•    Toprakların organik madde durumu nedir? 
•    Toprak bileşenlerine göre farklılıkları nelerdir? 
•     Mülkiyet yapısı ne hale gelmiştir? 
•    Tarihsel olarak topraklar hangi ürünler için elverişlidir?
•     Sulama olanaklar var mıdır? Akarsu, gölet, baraj, yeraltı suyu olanakları ve kısıtları nelerdir? 
•    Ürüne göre arazilerde rekabet edebilir işletme ölçeği ne olmalıdır?
•     İşletme ölçeğini  rekabet edebilir teknolojik donanım ne olmalıdır?
•    Farklı girdilerle desteklenerek  ürün deseni değiştirilebilir mi? 
•    Tarım ve hayvancılıkta kullanılan girdilerde yerli üretim düzeyi nedir?
•     Girdi maliyetleri  hangi koşullardan etkilenmektedir? 
•    Tarımsal işletmelerin bilinçli yönetilmesi için hangi eğitimler verilmeli? 
•    Birim arazi fiyatları reel olarak hangi düzeydedir? Birim arazi fiyatları, birim ürün verimliliği ve karlılığı karşılaştırıldığında yatırım yapmayı  özendirici mi, caydırıcı mıdır? 
•    Kırsal  kesimde içgücü maliyeti nedir? 
•    Bu maliyet ile yörede yetiştirilen ürünlerin getirisi tutarlı mıdır?
•     Ürünlerin hasadında kayıp oranları nelerdir?
•    Hasat  kayıpları hangi tekniklerle azaltılabilir? 
•    Ürünlerin depolama altyapıları yeterli midir, hangi hasat sonrası altyapı yatırımlarına ihtiyaç vardır?
•    Tarımsal ürünleri işleyen tesislere ulaştırılma sorunları nelerdir? 
•    Ürünler için “özel ulaşım sistemi”  ihtiyacı var mıdır?
•    Hayvancılıkta  kaba ve  karma yem  ihtiyacı için altyapı ve birim maliyet düzeyleri nelerdir?
•     Hayvansal ürünler işleyen gerekli tesis var mıdır?
•     Üreticinin  malının değer bulması için pazara erişilebilirlik durumu nedir? 
•    Ülke ölçeğinde “ tarım ve hayvancılık üretimi stratejisi”  varsa, yöre üretilenlerin  uygun durumu nedir? 
•    Tarım ve hayvancılık  varlıklı olmak için değil, var olmak içinse, bu açıdan bakarak “destek sistemi” uygun mudur? Ve daha  başka soruları karar süçerlerinde  değerlendirmek gerekir.

Koordinasyon bilinci
Üretici örgütlerinin yetersizliği, üretici ile ilgili yönetim birimlerinin işlevsel koordinasyonları gerektiği gibi yapamaması da kırsal kesimin  sorunları arasındadır. Sorunlar hakkında net bilgi olmadan etkin koordinasyon yapılamaz, kaynaklar odaklanarak yaratılmak istenen sonuçlara ulaşılamaz.
Bir kez daha, seçilmiş yerel yöneticilere, atanmış merkezi yönetim temsilcilerine, iş dünyası örgüt yöneticilerine, sivil inisiyatif temsilcilerine, medya mensuplarına şu çağrıyı yapıyoruz: Kırsal kesim değerlendirmesi yaparak, gıda güvenliği sağlayacak  en hassas  konuda bir araya gelerek ortak çözümler üretemiyorsak,  ülke sevgisi, sorumluluk duygusu, liyakat, ülkeye sadakat  gibi söylemimizin ayakları yere sağlam basar mı?
Yapacağımız ilk iş, Eskişehir’de  ortak örgütlenmeyle kırsal kesim birikimlerini değerlendirme konusuna nasıl yaklaşacağımızın metodunu belirlemek olmalıdır. Unutmayalım, “metot o kadar önemsizdir ki, sadece esası etkiler….”