-Şehirlerin nüfusu, o nüfusu yönetip, yönlendirecek belediye başkan adayları ve onların seçmene sunacağı vaatler…
Başlıkta değindiğim dört ana unsurdan ikisi istatistik olarak biliniyor. Diğer ikisi ise çoğu il merkezlerinde, ilçelerinde bilinmezler arasında. Parti ayrımı gözetmeksizin, bu olgu Eskişehir için de bir gerçek.
-Hep birlikte beklemekteyiz!..
Öyle olunca belirlenecek adayların, seçildiklerinde yapacaklarına ilişkin vaatleri duymak olası değil elbet. Bizim kent için bu bilinmezlikleri hep birlikte yazıyoruz günlerdir. Çaresiz; bilinmezlik başta Büyükşehir adayı olmak üzere diğer ilçeler için de geçerli. Şu sıra CHP’deki gelişmelere bakılırsa Büyükşehir’e “üçlüden biri” olacak gibi. Ya da beklenen olmazsa üçü de;
-Üçün birini almaya aday!..
AKP’deki durum ise tümüyle karışık. Ankara’dan kimler belirlenir, yakında öğreneceğiz…
Öyleyse bu “ilgisiz” görünen başlık ve altında yazdıklarım niyedir, anlatmaya çalışayım;
Kars’tan başlayalım önce!
“Bu da nereden çıktı?” dediğinizi sanmaktayım. Meslektaşım Deniz Zeyrek’in yılın ilk günü gazetesindeki yazısından esinlendiğimi söylemeliyim.
Sevgili Zeyrek, son zamanların gözde gazeteci yazar ve televizyon yorumcularındandır. Özellikle, doğup büyüdüğü toprakları hiç unutmadığını gösteren anı türü yazılarını da beğenerek okurum. Hele köyündeki yaşantısını, okuduğu yılları, yatılı okulundaki anılarını kendimden de bir şeyler bularak zevkle okurum.
-O topraklar ki, Kars ili sınırları içindedir.
***
Yeni yılı da ailesiyle birlikte doğduğu ilde karşılamak ister. Kendi ifadesiyle “hızlı bir organizasyonla”, kendisine Ankara’da oturan Karslı üç aile daha katılır. Birkaç yerde oyalanırlar, ardından da Kars’ı gezmeye koyulurlar...
Bir mekanda dinlendiklerinde Karslı bir mimar katılır gruba. Zeyrek’in anlatımı şöyle:
“Bir süre sohbet ettiğimiz Mimar Dündar Gültekin. Kars’ın geçmişiyle ilgili çok ilginç bilgiler paylaştı. Mesela 1935 sayımında Kars’ın nüfusu 806 bin 414’müş ve kent İstanbul ve Tokat’tan sonra ülkenin üçüncü büyük kentiymiş”
Sayıları belleğime kaydettikten sonra devam ettim. Şöyle bir ifadeyle karşılaşınca durakladım;
“Bu yapılaşma (bir fotoğraf ekliyor yazıya) en çok üç katlı binalardan ibaretken ve 800 binli nüfusu barındırıyorken, şimdilerde 100 bin civarında nüfus ve Çok katlı yapılar yükselmeye başlamış..”
Deyince nokta koydum yazıya ve araştırmaya başladım.
Sırada Eskişehir var!
Nedeni de sayılar, çok ama çok yüksek gelmişti bana. Kendi belleğime göre İstanbul’un nüfusu bile 1 milyonun altında olmalı. Bu durumda “Gugıl Amca”ya başvurmaktan başka çare yok! .
Gördüm ki “Nüfus sıralaması” aşağı-yukarı doğru!.. O da İl nüfusu sayısına göre. Kabaca bir inceleme ile arada İzmir, Ankara, Hatta Konya ve de başta Eskişehir, diğer birkaç il daha..
1935 sayımına göre Kars’ın il nüfusu 305 bin 506. İl merkezinde ikamet edenler ise sadece 45 bin 233. Üzerinde Tokat var, doğru. O’nun merkez nüfusu 52 bin 275!..
Evet yakın geleceğe kadar Kars İlimiz, -okuduklarıma ve anlatılara göre- yapılaşması ve halkı ile çağdaş bir kent merkezidir. Kışın halkının “atlı kızaklarla” tiyatroya, sinemaya gidişleri efsane gibi belleğimde durur.
Neyse, anladığıma göre sevgili meslektaşım Karslı mimarın verdiği sayıların kurbanı olmuş ve kendi belleğine hiç başvurmamış. Ne ki;
-Bizim meslekte oluyor böyle şeyler!..
***
“Sırada Eskişehir var” dedik ama, baktım ki bana ayrılan sütunları aşmak üzereyim. Yine de bağlantı olur düşüncesiyle 1935 sayımı Eskişehir sonuçlarını vereyim;
-Toplam il nüfusu 183 bin 206, Merkez nüfusu 56 bin 730. Kırsalda yaşayanlar, merkezin iki katından (126 bin 745) fazla…
Bilindiği üzere, bugün bu oranlama tam tersi!..
***
Elbet sonrasındaki nüfus sayımı sonuçlarını da inceledim. Gördüm ki Eskişehir, çok dengeli büyümüş. Göreceli olarak aynen;
-Dengeli belediye başkanlarını seçme yeteneğine sahip olunduğu gibi!..
---------------------------------------------
Fotoğraf Altı;
O yıllara ait Kars’tan bir görüntü. Deniz Zeyrek’in dediği gibi yapılar 3 katlı, caddeler 21 Metre. O yıllardaki Eskişehir’den farkı caddelerin daha bir geniş olması ve şehir planlaması…
